Ayak, insan vücudunda anatomik ve biyomekanik açıdan oldukça karmaşık bir bölge olup ayak bileği eklemi ile birlikte bir çok kemik, eklem ve yumuşak doku yapısını barındıran önemli bir bölgedir. Buna karşın ortopedi ve travmatoloji disiplininde diğer anatomik bölgelere gösterilmiş olan yoğun ilgi uzun yıllar bu bölgenin ikinci plana atılmasına sebep olmuştur. Gündelik ve sportif aktiviteler sırasında vücudumuzun neredeyse tüm yükünü taşıyan ayak-ayak bileği bölgesi bilimsel bilgi birikiminin artmasıyla son yıllarda ortopedi ve travmatoloji’nin önemli alt dallarından birisi haline gelmiştir.
Ayak ve ayak bileği bölgesi sorunları denildiğinde akla sıklıkla ayak bileği burkulmaları, tendon-bağ sorunları, ayakta baş parmak deformiteleri, nasırlar, taban ve topuk ağrıları gelmektedir. Her ayakta 26 kemik, 100’den fazla bağ ve 33 kas grubunun yer aldığı düşünüldüğünde, bu kadar karmaşık bir anatomiye sahip olan bölgenin hastalıklarının tahmin edilenden çok daha fazla olduğunu akla getirmek mümkündür.
Ayak bileği üst üste iki eklem barındıran bir bölgedir. Bu sayede ayak bileği yukarı ve aşağı hareket edebildiği gibi, içe ve dışa doğru hareketliliğe de sahiptir. Ayak bölgesi ise barındırdığı kemik ve eklem yapılarının ayak bileği eklemi ile bir arada uyumlu ve düzenli hareket etmesini kuvvetli bağ desteği ve tendon anatomisi ile sağlar.
Ayak bileği bölgesinde ortopedik cerrahi girişimler sıklıkla dejeneratif hastalıklar, ayak bileği kırık ve çıkıkları, spor yaralanmaları, bağ- tendon problemleri ve kıkırdak yaralanmalarına yönelik uygulanır. Ayak cerrahisi ise ayak baş parmağı ve diğer küçük parmak deformiteleri, çocuk ve erişkinlerde düz tabanlık, diyabetik ayak, romatolojik ayak sorunları, tendon problemleri, topuk problemleri, yürüme bozukluğuna yol açan ayak deformiteleri, doğumsal deformiteler, ayak bileği kıkırdak lezyonları, spor yaralanmaları, nörolojik problemler, parmak ve tırnak bozuklukları, nasırlaşmalar, topuk kırıkları ve buna bağlı sekeller gibi pek çok probleme yönelik uygulanmaktadır.
Ayak bölgesine ait ortopedik problemler genellikle üç ayrı anatomik kısımda (ön-orta-arka) incelenir. Bu açıdan değerlendirildiğinde sık görülen ayak sorunları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir:
Ayak önü hastalıkları:
- Halluks valgus (başparmak çıkıntısı)
- Halluks rigidus (başparmak ekleminin kireçlenmesi)
- Küçük parmak deformiteleri (2-4. parmaklara ait deformiteler)
- Tırnak batması
- Morton nöroma
- Diyabetik ayak sorunları
Ayak ortası hastalıkları:
- Metatarsalji (tarak kemiklerinde ağrılı tablo)
- Pes planus-planovalgus (düz tabanlık)
- Sonradan edinilmiş düz tabanlık
- Ayak ortası kırıklı-çıkıkları (Lisfrank yaralanmaları)
- Tarsal kemiğin stres kırıkları
Ayak arkası hastalıkları:
- Plantar fasiit ve topuk dikeni
- Ayak bileği bağlarında yetmezlik (instabilite)
- Aşil tendon problemleri (yırtıklar ve tendinitler)
- Kıkırdak sorunları
- Tarsal tünel sendromu (ayak bileğinde sinir sıkışması)
- Dejeneratif hastalıklar (kireçlenme)
- Ayak bileği sıkışma (impingement) sendromu
- Peroneal tendon problemleri
- Posterior tibial tendon sorunları
- Talus ve Navikuler kemiğin avasküler lezyonları
Ayak ve ayak bileğinin ortopedik problemleri başlangıç döneminde ameliyat dışı yöntemlerle tedavi edilmeye çalışılır. Uygun ayakkabı seçimi, gündelik aktivitelerin modifikasyonu, yardımcı ortezler, kişiye özel tabanlıklar ve fizik tedavi uygulamaları bu tedavi şekillerinin başlıcalarıdır. Ancak diğer ortopedik sorunlarda olduğu gibi geç evrelerde cerrahi girişimler gündeme gelmektedir. Uygulanacak cerrahi girişimler ortopedik problemin tipine bağlı olarak açık, kapalı (artroskopik) girişimler ve bunların kombinasyonları şeklinde olabilir.
